Hôm nay, softvn.top muốn chia sẻ không những về họa tiết rồng thời Trần mà mọi người yêu thích, mà softvn còn muốn chia sẻ về họa tiết mỹ thuật thời Trần cũng như của các thời Lý, Trần, Lê và Nguyễn. Cùng tìm hiểu ngay nhé!
HỌA TIẾT RỒNG TRONG CÁC TRIỀU ĐẠI LÝ, TRẦN, LÊ, NGUYỄN
Rồng là biểu tượng của sự cao quý, sức sống vĩnh hằng và là sức mạnh vũ trụ nên hình tượng rồng được sử dụng nhiều trong các kiến trúc cung đình, đình chùa, trang phục vua chúa. Họa tiết hình tượng con rồng cũng thay đổi theo dòng lịch sử trôi qua các triều đại. Việc xác định phong cách thể hiện của con rồng qua các thời kỳ cũng sẽ là một căn cứ để xác định niên đại của công trình kiến trúc nào đó.
Họa tiết rồng thời Lý
Trên những hiện vật điêu khắc đá và gốm còn được truyền cho đến ngày nay, các nhà khoa học chỉ thấy rồng tạc dưới dạng phù điêu, chưa thấy chạm chìm và chạm tròn. Đó là những con rồng thân tròn lẳng, khá dài và cũng không có vẩy, chúng uốn khúc mềm mại và thon dài từ đầu đến chân, hình tượng rất nhẹ nhàng và thanh thoát. Nhiều nhà nghiên cứu gọi đây là con rồng hình giun hay hình dây và điều đập vào mắt chúng ta là nó mang hình dạng của một con rắn.
Họa tiết rồng thời Lý thường sẽ ngẩng đầu lên, miệng chúng thì há to, mép trên của miệng chúng không có mũi, kéo dài ra thành một cái vòi uốn mềm mại, thân hình vươn lên cao, vuốt nhỏ dần về cuối người. Bạn sẽ thấy một chiếc răng nanh mọc từ cuối hàm trên, chúng được uốn cong và vắt qua vòi mép ở trên miệng, có trường hợp răng nanh rất dài, chúng uốn lượn mềm mại để vươn lên, hoặc để với vòi lên bao lấy viên ngọc.
Thân hình rồng dài, dọc sống lưng có một hàng vảy mọc thấp tỉa riêng ra từng cái, đầu vây trước tua vào hàng vây phía sau. Bụng là đốt ngắn như bụng của rắn, có bốn chân, mỗi chân sẽ có ba ngón phiá trước và không có ngón chân sau. Vị trí của chân chúng bao giờ cũng đặt ở một chỗ nhất định.
Chân trước sẽ mọc gần giữa khúc uốn thứ nhất, chân đối xứng với phía bên kia nằm gần cuối khúc uốn này. Hai chân sau của rồng bao giờ cũng ở nằm gần khoảng giữa khúc uốn thứ ba. Cả bốn chân của chúng đều có khủy phía sau và có những móng giống chân loài chim.
Họa tiết rồng thời Trần
Từ nửa cuối của thế kỷ XIV, con rồng đã rời khỏi kiến trúc cung đình để góp mặt trong các kiến trúc dân dã, không những chúng chỉ có trên điêu khắc đá và gốm, mà chúng còn xuất hiện trên điêu khắc gỗ ở chùa. Chúng cũng không chỉ có ở những vị trí trang nghiêm mà rồng còn có mặt ở những bậc thềm (như ở chùa Phổ Minh).
Thân rồng thời Trần vẫn giữ dáng dấp như thời kỳ nhà Lý, với những đường cong tròn nối nhau, những khúc trước lớn, những khúc sau nhỏ dần và kết thúc như đuôi rắn. Vẩy ở lưng vẫn thể hiện từng chiếc, nhưng không tựa đầu vào nhau như các rồng thời Lý.
Có khi vảy lưng của chúng có dạng hình răng cưa lớn, nhọn, đôi khi từng chiếc vẩy rồng được chia thành hai tầng. Chân rồng thường sẽ ngắn hơn, những túm lông ở phần khủy chân không bay ra theo một chiều nhất định như con rồng thời Lý mà lại bay lên phía trước hay phía sau tùy thuộc vào các khoảng trống trên bức phù điêu. Và có sự xuất hiện chi tiết của cặp sừng và đôi tay.
Đầu rồng không có nhiều sự phức tạp như rồng thời Lý. Họa tiết rồng thời Trần vẫn có cái vòi hình lá, vươn lên trên nhưng chúng không uốn nhiều khúc. Chiếc răng nanh phía trước của chúng khá lớn, vắt qua sóng vòi. Miệng rồng há to nhưng nhiều khi sẽ không đớp quả cầu.
Họa tiết rồng thời Trần lượn khá thoải mái với những động tác dứt khoát, mạnh mẽ. Thân rồng thường sẽ mập chắc, tư thế sẽ vươn về phía trước. Cách thể hiện trên họa tiết rồng thời Trần không chịu những quy định khắc khe như họa tiết rồng thời Lý.
Hình ảnh rồng chầu mặt trời lúc sớm nhất là trong lòng tháp Phổ Minh (Nam Định) với niên đại khoảng 1305 -1310. Đôi rồng ở đây được bố trí ở một ô tròn, chạy ngược chiều với kim đồng hồ, đầu sẽ ngoái lại chầu một vòng tròn nhỏ ở giữa, thể hiện mặt trời dưới dạng một vòng tròn rất đơn giản.
Họa tiết rồng thời Lê
Đến thời Lê, con rồng có sự thay đổi hẳn, họa tiết rồng thời Lê không nhất thiết phải là một con vật mình dài uốn lượn đều đặn nữa mà chúng sẽ với nhiều tư thế khác nhau. Đầu rồng to, bờm lớn đi ngược ra sau, mào lửa mất hẳn, thay vào đó sẽ là một chiếc mũi to. Mép trên của miệng rồng vẫn sẽ kéo dài nhưng được vuốt gần như thẳng ra, bao quanh có một hàng vải răng được cưa kết lại như hình chiếc lá.
Răng nanh cũng được kéo dài lên phía ở trên và uốn xoăn thừng ở gốc. Lông mày chúng vẫn giữ hình dáng biểu tượng ômêga, nhưng được kéo dài ra và đuôi chúng vuốt chếch lên phía sau. Trên lông mày và trên chiếc sừng hai chạc, đầu sừng cuộn tròn lại. Rồng có râu ngắn và một chân trước của rồng thường đưa lên đỡ râu, tư thế thường thấy ở các con rồng đời sau. Cổ của rồng thường nhỏ hơn thân, là một hiện tượng ít thấy ở các con rồng trước đó.
Như vậy rồng mang dạng thú sẽ xuất hiện cuối đời Trần đã thấy phổ biến ở đời Lê Sơ nhưng chúng vẫn còn mang dáng dấp truyền thống của loài rắn.
Họa tiết rồng thời Nguyễn
Rồng thời Trịnh Nguyễn vẫn còn được đứng đầu trong bộ tứ linh nhưng đã được nhân cách hóa một cách sắc nét, được đưa vào đời thường như hình rồng mẹ có một bầy rồng con quây quần, rồng đuổi bắt các con mồi, rồng trong cảnh lứa đôi.
Con rồng thời Nguyễn trở lại vẻ đẹp uy nghi tượng trưng cho sức mạnh thiêng liêng. Rồng được thể hiện với nhiều tư thế, ẩn mình trong các đám mây, hoặc ngậm chữ thọ, hai rồng chầu mặt trời, chầu chữ thọ, chầu hoa cúc,… Phần lớn mình rồng không dài ngoằn mà chúng uốn lượn vài lần với độ cong lớn. Đầu rồng to, sừng giống sừng hươu sẽ chĩa ngược ra sau.
Mắt rồng lộ to, miệng há lộ răng nanh, mũi sư tử. Vậy trên lưng rồng có các tia, phân bố dài ngắn một cách đều đặn. Râu rồng uốn sóng từ dưới mắt chìa ra cân xứng với hai bên. Hình tượng rồng dùng cho vua có năm móng và còn lại là bốn móng.
Ngày nay, hình tượng các con rồng tuy không còn mang tính chất thiêng liêng, tối thượng nhưng chúng vẫn được đưa vào trang trí cho những nền công trình kiến trúc, chạm, hội họa, khắc nghệ thuật… Dù ở bất cứ thời điểm nào, con rồng vẫn là một phần trong cuộc sống văn hóa của con người Việt.
Softvn vừa cùng các bạn tìm hiểu về họa tiết rồng thời Trần, họa tiết mỹ thuật thời Trần cũng như hình ảnh rồng qua các triều đại khác như Lê, Lý, Nguyễn. Hy vọng bài viết này sẽ bổ ích cho các bạn.
Chúc các bạn thành công!
Có thể bạn quan tâm:
